Volgens Theo Boer, hoogleraar medische ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in Groningen, is de manier waarop we met euthanasie omgaan door de coronacrisis veranderd. Boer ziet dat oudere en kwetsbare mensen gedurende de pandemie steeds minder als last worden gezien. Kwetsbaren worden steeds meer gezien als mensen waarvoor men bereid is te knokken om te voorkomen dat ze slachtoffer worden van het virus.
In Nederland – waar hulp bij zelfdoding in sommige gevallen mogelijk is – waren levenseindeklinieken tijdens de crisis tot half mei gesloten. Palliatieve instellingen waren dat niet. Door het coronavirus is de noodzaak om voor anderen te zorgen en door anderen verzorgd te worden weer aan de orde van de dag. De kostbaarheid van het leven en de tragedie van sterfgevallen zijn daardoor weer voelbaar.
Ook het Weense Instituur voor Medische Antropologie en Bio-ethiek (IMABE) benadrukt deze gedachtegang: de vaak onduidelijke grenzen tussen actieve hulp bij zelfdoding en palliatieve zorg zijn door de coronacrisis weer duidelijker geworden. ‘Euthanasie, zoals dat in Nederland genoemd wordt, is geen basisdoel van de medische zorg. Palliatieve zorg daarentegen wel’, vertelt Susanne Kummer, directeur van IMABE. Kummer hoopt dat de coronapandemie het oorspronkelijke begrip ‘Hulp bij een waardig levenseinde’ weer meer aanzien geeft. ‘Iedereen die in een situatie van ziekte of ouderdom de wens uitspreekt om te overlijden, heeft geen hulp nodig bij zelfdoding, maar eerder hulp in de vorm van pijnbestrijding, genegenheid en steun. Dat is waar het bij ‘echte’ euthanasie om gaat’, aldus Kummer.
Kummer laat weten dat Nederlandse levenseindeklinieken zoals het Expertisecentrum Euthanasie twee maanden pauze inlasten met het argument dat euthanasie tijdens de coronacrisis geen prioriteit heeft. In 2019 had het Expertisecentrum nog 3.112 aanvragen voor levensbeëindiging geregistreerd. Dat was 22 procent meer dan in 2018. 898 keer werd de aanvraag uitgevoerd.
De ‘coronapauze’ is verrassend, omdat actieve hulp bij zelfdoding in Nederland als een recht wordt beschouwd en een ‘laatste, effectieve remedie tegen zwaar lijden is’, citeert Kummer haar Nederlandse collega Theo Boer. Boer was ooit lid van de Staatscommissie Euthanasie, maar trad in 2014 terug en is inmiddels zeer kritisch over euthanasie. De Groninger hoogleraar zal op 9 en 10 oktober – afhankelijk van de situatie met corona – over het thema ‘Modern sterven’ spreken tijdens de Salzburger Bioethik-Dialogen.
